Τα ενεργειακά ποτά είναι ποτά με καφεΐνη που περιέχουν επιπλέον ένα ή περισσότερα άλλα συστατικά, όπως ταυρίνη, γλυκουρονολακτόνη και ινοσιτόλη. Η κατανάλωσή τους σχετίζεται κυρίως με τη γεύση, τη διέγερση, την αύξηση της φυσικής απόδοσης, αλλά και με χαρακτηριστικά που σχετίζονται με το μάρκετινγκ, όπως η επωνυμία και η επίδραση των διασημοτήτων που τα διαφημίζουν. Άνδρες ηλικίας 25 – 34 ετών παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη κατανάλωση, αλλά τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και περισσότερο δημοφιλή σε άτομα μικρότερης ηλικίας. Μάλιστα, στις ΗΠΑ η κατανάλωση σε εφήβους κυμαίνεται μεταξύ 30-50%.
Η καφεΐνη είναι το κύριο δραστικό συστατικό, το οποίο είναι γνωστό ότι έχει θετικά αποτελέσματα στην αύξηση της αντοχής και στην εγρήγορση. Γενικά, είναι καλά ανεκτή από υγιείς ενήλικες, εάν καταναλώνεται με μέτρο. Ωστόσο, η υψηλή κατανάλωση καφεΐνης μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως, μεταξύ άλλων, τη νευρικότητα, το άγχος, την αϋπνία, την αίσθηση υψηλών καρδιακών παλμών, την ταχυκαρδία, την αυξημένη διούρηση, την αρρυθμία, την αυξημένη αναπνοή και πιθανές γαστρεντερικές διαταραχές.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) η κατανάλωση καφεΐνης έως 200 mg (περίπου 3 mg / kg σωματικού βάρους, με βάση σωματικό βάρος 70 kg) από όλες τις πηγές δεν εγείρει ανησυχίες για την ασφάλεια του γενικού υγιή ενήλικου πληθυσμού, ενώ το ίδιο ισχύει και για τις εγκύους. Για τους εφήβους και τα παιδιά δεν υπάρχουν πολλά δεδομένα, αλλά και πάλι η EFSA θεωρεί ότι, όπως και στους ενήλικους, μια ημερήσια κατανάλωση καφεΐνης περίπου 3 mg / kg σωματικού βάρους δεν θα δημιουργήσει προβλήματα. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 1169 / 2011 ποτά με περιεκτικότητα σε καφεΐνη μεγαλύτερη από 150 mg / L πρέπει να αναγράφουν «Υψηλή περιεκτικότητα σε καφεΐνη. Δεν συνιστάται για παιδιά ή εγκύους ή θηλάζουσες».
Πρόσφατες έρευνες συμφωνούν με την άποψη της EFSA. Παρόλα αυτά, η υψηλή κατανάλωση ενεργειακών ποτών από εφήβους (περίπου 1 L) έχει συνδεθεί με υψηλούς παλμούς, σοβαρή ναυτία, δύσπνοια, ισχυρό τρέμουλο, άγχος κ.λπ. Αν και αυτή η ποσότητα φαίνεται υπερβολική, έρευνα στην Ε.Ε. έδειξε ότι περίπου το 12%, των παιδιών που καταναλώνουν ενεργειακά ποτά, καταναλώνουν συχνά ποσότητες > 1L την ημέρα. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι το 53% των παιδιών και εφήβων που καταναλώνουν ενεργειακά ποτά τα έχουν συνδυάσει τουλάχιστον μία φορά με αλκοόλ, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακές αρρυθμίες.
Τα ενεργειακά ποτά, επίσης, παρουσιάζουν υψηλές τιμές οξύτητας καθώς και χαμηλές τιμές pH, ακόμη και κάτω από 3. Αυτό σε συνδυασμό με την υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα (συνήθως >10 g / 100 mL, μέχρι και 20 g / 100 mL) μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα των δοντιών, όπως τερηδόνα και διάβρωση του σμάλτου.
Γενικά, η βλαβερή πτυχή αυτών των ποτών είναι η δοσολογία των ουσιών τους, η οποία, σε σύγκριση με αυτήν που περιέχεται στα τρόφιμα, αντιπροσωπεύει μια «υπερ – δόση», η οποία δυνητικά μπορεί να προκαλέσει σημαντικές συνέπειες. Υψηλές δόσεις καφεΐνης, ειδικά σε νεαρά άτομα, μπορούν να επηρεάσουν το νευρικό σύστημα (ευερεθιστότητα, διέγερση, ανησυχία), όπως ακριβώς το υψηλό ποσοστό σακχάρων προάγει την προδιάθεση για παχυσαρκία, οδοντική διάβρωση και τερηδόνα των δοντιών. Συγκεκριμένα, οι επιδράσεις της καφεΐνης εξαρτώνται από τη δόση που λαμβάνεται. Έτσι, σε έναν ενήλικα η πρόσληψη 50 – 100 mg μπορεί να είναι διεγερτική, ενώ μεγαλύτερες ποσότητες μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητα συμπτώματα. Καλό θα ήταν παιδιά και έφηβοι να αποφεύγουν την κατανάλωσή τους, τουλάχιστον σε καθημερινή βάση και ιδιαίτερα σε υψηλές ποσότητες.
Βιβλιογραφία
Ehlers et al., 2019. Food and Chemical Toxicology, 130, 109 – 121.
Seifert et al., 2011. Pediatrics, 127 (3), 511 – 528.
Clapp et al., 2019. British Dental Journal, 226 (7), 493 – 497.
Piccioni et al., 2020. Internal Medicine Journal. doi.org / 10.1111 / imj. 14881.
Παναγιώτης Κανδύλης, Επίκουρος Καθηγητής – Τομέας Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Τμήμα Γεωπονίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
