Η Γη κρύβει στα σπλάχνα της ένα τεράστιο «φαρμακείο» για τον άνθρωπο, που περιέχει εκτός από φρούτα, λαχανικά και σπόρους, μια τεράστια ποικιλία βοτάνων.
Η Ελλάδα αποτελεί έναν ευλογημένο τόπο της Μεσογείου, αφού προσφέρει γενναιόδωρα σε κάθε μεριά της βότανα και μυρωδικά, που μπορούν να δώσουν γεύση και άρωμα στα φαγητά, να ανακουφίσουν ή να προλάβουν τον πόνο, ή απλώς να μας κρατήσουν ευεργετική συντροφιά μέσα σε ένα φλιτζάνι.
Τα βότανα που συναντάμε στα ελληνικά νησιά έχουν ακόμα πιο ιδιαίτερη γεύση και άρωμα. Αυτή η ιδιαιτερότητα στοιχειοθετείται χάρη στις ιδιαίτερες θαλασσινές κλιματολογικές συνθήκες και στη σύσταση του εδάφους, που διαφέρουν όχι μόνο από την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα αλλά και από άλλες χώρες, οι οποίες, παρότι έχουν προσπαθήσει να τα καλλιεργήσουν, τα αποτελέσματα που παίρνουν δεν είναι ίδια.
Κυκλάδες και Δωδεκάννησα
Το μικροκλίμα των Κυκλάδων είναι ιδιαίτερα ξηρό. Αποτελεί έναν άνυδρο τόπο που συνδυάζει ήλιο, αλμύρα, πολύ αέρα και μελτέμια, καθώς και νυχτερινή πάχνη. Ως αποτέλεσμα, τα αρωματικά φυτά του διαφέρουν και ξεχωρίζουν σε σχέση με άλλα που βρίσκονται σε υγρασία. Σε κάθε νησί βρίσκουμε διάφορες ποικιλίες βοτάνων, ενώ Κυκλάδες και Δωδεκάνησα ενώνονται με μια κοινή θάλασσα και σε μεγάλο βαθμό με μια κοινή γαστρονομική και μαγειρική ιστορία.
Νησιά Ιονίου
Το κλίμα των Ιονίων νησιών είναι μεσογειακό, με ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια. Η γλυκύτητα του κλίματος είναι τέτοια, ώστε από πολλούς θεωρείται ανώτερο και από το περίφημο κλίμα της Γαλλικής Ριβιέρας.
Κρήτη
Είναι γνωστό πως τα αρωματικά φυτά και βότανα της Κρήτης αποτελούν ένα μεγάλο κομμάτι της παράδοσής της, καθώς σε αυτό το νησί ευδοκιμούν πολλά είδη φυτών με πολλές και ιδιαίτερες ιδιότητες. Η Κρήτη έχει ένα από τα πιο πλούσια και ενδιαφέροντα οικοσυστήματα της Ευρώπης, με μεγάλο αριθμό ενδημικών φυτών, δηλαδή φυτών που φυτρώνουν μόνο εκεί.
Τα βότανα της Κρήτης χρησιμοποιούνται από την αρχαιότητα ως φαρμακευτικά φυτά και τα συναντάμε σε ξηρά και άνυδρα μέρη του ορεινού όγκου, σε δάση και φαράγγια αλλά και στις αυλές και τους κήπους των κρητικών σπιτιών.
Τα πιο δημοφιλή αρωματικά φυτά των ελληνικών νησιών
Κάποια από τα πιο δημοφιλή αρωματικά φυτά, όπως σε όλη την Ελλάδα, παραμένουν η ρίγανη, το θυμάρι, ο βασιλικός (ο «βασιλιάς» όλων των μυρωδικών της ελληνικής γης), το δενδρολίβανο, η μέντα, ο δυόσμος, η δάφνη, η λεβάντα, το ραδίκι, τα άγρια χόρτα, η λουίζα, ο ευκάλυπτος και το χαμομήλι. Χρησιμοποιούνται για να αρωματίσουν τα φαγητά μας, ως ζεστά ροφήματα ή ως αιθέρια έλαια.
Μάραθος
Χρησιμοποιείται ως βότανο και μπαχαρικό. Όλα τα μέρη του φυτού μπορούν να καταναλωθούν ως τροφή: οι ρίζες, οι βλαστοί, τα φύλλα και οι σπόροι του.
Χρησιμοποιούμε μάραθο σε πολλά φαγητά και πίτες, λόγω του χαρακτηριστικού αρώματος και της γεύσης του. Με μάραθο αρωματίζονται οι ελιές, τα τουρσιά και το ξίδι που φτιάχνονται στο σπίτι, ενώ ο μαραθόσπορος μπορεί να προστεθεί στο ψωμί αλλά και για το γαρνίρισμα φαγητών.
Φασκόμηλο
Έχει έντονο και υπέροχο άρωμα και είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα βότανα των ελληνικών νησιών. Χρησιμοποιείται και στο φαγητό αλλά και ως έγχυμα (από τα μαλακά μέρη του), ως αφέψημα (από τα σκληρά) ή ακόμα και ως φρέσκος χυμός. Μουλιάζεται επίσης μέσα σε κρασί ή κονιάκ, τα οποία μετά αρωματίζουν το φαγητό.
Μαντζουράνα
Είναι φυτό που συγγενεύει με τη ρίγανη και χρησιμοποιείται ως αφέψημα ή αιθέριο έλαιο. Τα φύλλα και τα λευκά άνθη χρησιμοποιούνται για το άρωμά τους στη μαγειρική ή τη ζαχαροπλαστική, ενώ οι σπόροι σε διάφορες σάλτσες. Αρωματίζει εξίσου υπέροχα τα γλυκά του κουταλιού όπως το κυδώνι, το σταφύλι, το σύκο.
Κάπαρη
Στα ελληνικά νησιά αλλά και σε όλη τη Μεσόγειο συναντάμε αυτοφυείς θάμνους κάπαρης, σε απόκρημνα βράχια πάνω από τη θάλασσα.
Στη Χίο και σε άλλα νησιά γεμίζεται με σκελίδες σκόρδου και σερβιρίζεται ως ορεκτικό ή ως τουρσί. Τα κλωνάρια της κάπαρης και τα φύλλα της είθισται να προσφέρονται ως μεζές, και φυσικά μπορούν να προστεθούν σε σαλάτες, μακαρονάδες, ψητά και σε κάθε είδους πιάτο με λαχανικά.
Θρούμπι ή θρούμπα
Το έντονο άρωμα αυτού του φυτού μοιάζει με του θυμαριού και της ρίγανης. Είναι εξαιρετικά δημοφιλές σε νησιά όπως η Ανάφη, η Κέα, η Μήλος, η Τήνος κ.ά.
Αγκινάρα
Είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στα Επτάνησα, όπου τη βράζουν σε λευκό κρασί για να παρασκευάσουν ένα παραδοσιακό αφέψημα.
Τσουκνίδα
Γίνεται ένας νόστιμος φρέσκος χυμός, χρησιμοποιείται ως έγχυμα, αφέψημα ή βάμμα, τρώγεται βραστή ή μέσα σε φαγητά και χορτόπιτες. Ξακουστές είναι και οι κρητικές τσουκνιδόπιτες.
Κυκλάδες-Δωδεκάνησα-Νησιά Ιονίου
Καλέντουλα
Τα άνθη αυτού του φυτού χρησιμοποιούνται σε ποδόλουτρα για να κατευνάσουν τον πόνο των ποδιών. Αποτελεί εξαιρετική βάση για κρέμες, φυτικές αλοιφές, λοσιόν και πολλά άλλα φυσικά καλλυντικά. Το λάδι της καλέντουλας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βρεφικό λάδι, αλλά και για μασάζ, εγκαύματα και πληγές. Φτιάχνονται εξίσου καταπραϋντικές κομπρέσες, εγχύματα και βάμματα.
Σπαθόχορτο ή αλλιώς βάλσαμο
Μπορούμε με αυτό το φυτό να φτιάξουμε ζεστό ρόφημα, εκχύλισμα ή έλαιο (το γνωστό βαλσαμέλαιο ή βαλσαμόλαδο ή σπαθόλαδο). Και λειτουργεί κυριολεκτικά ως βάλσαμο για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Μελισσόχορτο
Πέρα από ζεστό και καταπαϋντικό ρόφημα, μπορεί να αρωματίσει εξαιρετικά το κρασί και να του προσδώσει επιπλέον θρεπτικά συστατικά.
Μολόχα
Τα φρέσκα άνθη της ή τα φύλλα της ψιλοκομμένα χρησιμοποιούνται σε σαλάτες αλλά και για να στολίσουν τα πιάτα μας και να τους δώσουν περισσότερο χρώμα. Κι αυτή μπορούμε να την πιούμε ζεστή.
Σαφράν ή κρόκος
Το έχουν αποκαλέσει «χρυσάφι της ελληνικής γης». Είναι ένα από τα πιο προσφιλή και πολύτιμα μπαχαρικά που κάνει νόστιμα τα φαγητά παρέχοντας έναν πλούτο θρεπτικών συστατικών.
Αψιθιά
Χρησιμοποιείται για να δώσει γεύση σε διάφορα απεριτίφ ή ως έγχυμα και βάμμα για τις πληγές. Τα αποξηραμένα φύλλα της αψιθιάς έχουν εντομοαπωθητικές ιδιότητες.
Σχίνος
Ο σχινόκαρπος τρώγεται ωμός. Από τον ώριμο σχινόκαρπο έβγαζαν λάδι, το σχινόλαδο, που αποτελούσε ανακουφιστικό φάρμακο για τον πόνο του αυτιού. Με το ξύλο του κατασκεύαζαν εργαλεία, μπαστούνια, σχινόβεργες, σκεύη φαγητού κ.ά.
Από αυτόν προέρχεται η κλασική μαστίχα Χίου, με το χαρακτηριστικό άρωμα, που προσδίδει ιδιαίτερη γεύση σε άπειρα φαγητά και προϊόντα.
Γλυκάνισος
Οι σπόροι, ολόκληροι ή αλεσμένοι, χρησιμοποιούνται για την προετοιμασία τσαγιού. Χρησιμοποιείται πολύ στη μαγειρική και ιδιαίτερα στη ζαχαροπλαστική. Είναι βασικό συστατικό στο ελληνικό ούζο και σε πολλά λικέρ.
Κρήτη
Αγιόκλημα
Είναι αιθέριο λουλούδι με όμορφο ανθό και μοναδικό άρωμα που σε μεθάει. Χρησιμοποιείται σε δερματικές μολύνσεις και για θεραπεία κατά της αϋπνίας.
Αρμπαρόριζα ή Αρμαρόριζα
Είναι φυτό που χρησιμοποιείται στη μαγειρική, τη ζαχαροπλαστική και την αρωματοποιία.
Δίκταμο ή Έρωντας
Είναι αρωματικό φυτό της Κρήτης, αλλά και των Επτανήσων, που φυτρώνει μόνο σε απόκρημνες πλαγιές και γκρεμούς. Έχει και άλλη ονομασία όπως «στοματόχορτο» γιατί με τη μάσηση των φύλλων φεύγει η κακοσμία του στόματος, αλλά και «στομαχόχορτο» γιατί βοηθάει στη χώνεψη.
Λαδανιά
Είναι αρωματικός θάμνος που ανάλογα με την περιοχή αποκαλείται και αγριοτριανταφυλλιά ή αγριοφασκόμηλο. Πίνεται ζεστό ή κρύο και συνδυάζεται ωραία με μέντα.
Μαλοτήρα
Είναι ίσως το πιο σπουδαίο τσάι (γενικά στην Ελλάδα), που φυτρώνει στα βουνά της Κρήτης και δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο παρά μόνο στις χανιώτικες Μαδάρες και στον Ψηλορείτη.
Η λίστα των ελληνικών νησιών και των βοτάνων τους είναι ατελείωτη. Όλα αυτά τα φυτά κρύβουν μέσα τουxaς μικρά διατροφικά «διαμάντια» και, αν χρησιμοποιηθούν σωστά, μπορούν να καταπραΰνουν πόνους σε διάφορα σημεία του σώματος, εσωτερικά και εξωτερικά, να τονώσουν τον οργανισμό ή να τον ηρεμήσουν. Χρειάζεται πάντα να συμβουλευόμαστε έναν ειδικό, ιδίως αν θέλουμε να τα εντάξουμε στο καθημερινό διαιτολόγιό μας. Το κυριότερο; Στην επόμενη εξόρμησή μας σε κάποιο νησί, να μην ξεχάσουμε να τα αναζητήσουμε. Θα μας καθοδηγήσει σωστά το μεθυστικό άρωμά τους!
