Το food waste αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα διαχείρισης των απορριμμάτων παγκοσμίως. Ουσιαστικά αποτελεί την κατάληξη του φαγητού (μαγειρεμένο ή μη) δεν καταναλώνεται (από νοικοκυριά και μεγάλα καταστήματα) σε κάδους απορριμμάτων, γεγονός που επηρεάζει την κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον.
Το food waste, όχι μόνο σε ελληνικά, αλλά και σε παγκόσμια δεδομένα, αποτελεί τεράστιο περιβαλλοντικό πρόβλημα. Πρόσφατη έρευνα που έγινε από το World Resources Institute (WRI) έδειξε ότι 1.3 δισεκατομμύρια τόνοι φαγητού πετιούνται κάθε χρόνο. Επιπρόσθετα τονίζει ότι, το food waste είναι υπεύθυνο για το 8% των ετησίων εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, καθώς και το ότι οι γεωργικές περιοχές που σε έκταση αντιστοιχούν σε ολόκληρη την Κίνα, παράγουν τρόφιμα τα οποία δεν καταναλώνονται ποτέ. Αν αυτά τα ψηφία συνεχίσουν να αυξάνονται, η επίδραση στο περιβάλλον μπορεί να είναι καταστρεπτική.
Στην Ελλάδα, τα πράγματα παραμένουν σε δυσμενείς συνθήκες παρά τα πρόστιμα και τον διεθνή διασυρμό. Η μεγαλύτερη εστία κινδύνου εντοπίζεται στην Πελοπόννησο, όπου από το 2011 εκκρεμεί η κατασκευή έργου κεντρικής διαχείρισης απορριμμάτων. Παράλληλα, το πρόβλημα με τις χωματερές παραμένει και επιμένει, αφού περίπου 16 χωματερές που είχαν κλείσει, ξανάνοιξαν. Πλέον, ο συνολικός αριθμός των χωματερών στην Ελλάδα ανέρχεται στις 52, εκ των οποίων οι 22 στην περιφέρεια Πελοποννήσου και οι 16 σε νησιά του Αιγαίου.
Οι παράνομες χωματερές που έκλεισαν το τελευταίο εξάμηνο, 5 σε αριθμό, βρίσκονταν στην Κέα, στη Σίκινο, στην Πάτμο, στην Κάσο και στην Κάρυστο. Τα απορρίμματα στις τέσσερις περιπτώσεις θα μεταφέρονται στον κοντινότερο ΧΥΤΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμάτων), ενώ στην Πάτμο στη νέα τοπική υποδομή.
Το πρόβλημα με τις χωματερές, εκτός των τραγικών επιπτώσεων που προκαλούν στο περιβάλλον, αποτελούν και εστίες υψηλών κινδύνων για πυρκαγιές, γεγονός που έχει ερευνηθεί και εκτιμηθεί από το Πυροσβεστικό Σώμα Ελλάδος.
Σκοπός λοιπόν είναι η μείωση του φαγητού που δεν καταναλώνεται, γεγονός που θα επιφέρει μείωση των εκπομπών άνθρακα. Η μείωση του food waste θα ελαχιστοποιήσει τις πηγές και την ενέργεια που χρειάζεται για την παραγωγή φαγητού, από τη γεωργία μέχρι τις συσκευασίες και τα μεταφορικά.
Το νέο πλάνο της κυβέρνησης για τη μείωση του food waste
Το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων ανανεώθηκε από το 2020 μέχρι το 2030. Στόχος είναι η μετάβαση από υπάρχουσα κατάσταση και το υφιστάμενο καθεστώς διαχείρισης σε ένα κυκλικό μοντέλο και μια κυκλική οικονομία. Για να γίνει αυτό, απαιτείται η θέσπιση φιλόδοξων αλλά και ρεαλιστικών στόχων, σε συμμόρφωση με την αντίστοιχη νομοθεσία της ΕΕ, τόσο για τα απόβλητα συνολικά, όσο και για τα επιμέρους σημαντικότερα ειδικά ρεύματα.
Οι κυριότεροι στόχοι του παρόντος ΕΣΔΑ μέχρι το 2030 έχουν ως εξής:
Η διαχείριση των ΑΣΑ θα γίνεται με βάση τους ακόλουθους άξονες:
- Χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων
- Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των παραγόμενων ΑΣΑ τουλάχιστον σε ποσοστό 55 % κατά βάρος μέχρι το 2025 και 60% κατά βάρος μέχρι το 2030.
- Χαμηλά ποσοστά ταφής, κάτω του 10%, μέχρι το 2030.
- Επεξεργασία των υπολειπόμενων σύμμεικτων αποβλήτων σε σύγχρονες μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων (ΜΕΑ). Στις μονάδες αυτές τηρείται η ιεράρχηση των αποβλήτων και στόχος είναι αφενός η ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών, η ενδεχόμενη ανάκτηση ενέργειας μέσω της αναερόβιας χώνευσης, και εν τέλει η δραστική μείωση του υπολείμματος προς διάθεση σε ΧΥΤΑ (Χώρους Υγειονομικής Ταφής) με την παραγωγή εναλλακτικού καυσίμου ή/και την ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων σε άλλες μονάδες. Στο πλαίσιο αυτό, μέχρι το 2030, το σύνολο των μονάδων για τις οποίες κρίνεται τεχνικοοικονομικά εφικτό, δύνανται να παράγουν και δευτερογενές καύσιμο. Συνεπώς, προβλέπεται η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου, συνεκτικού και σύγχρονου δικτύου υποδομών διαχείρισης αποβλήτων, με χρήση των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών για την επίτευξη υψηλών ποσοστών ανάκτησης και ανακύκλωσης, που θα διασφαλίσουν τη μετάβαση σε μια αειφόρο και κυκλική οικονομία.
- Δημιουργία δικτύου μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης από υπολείμματα επεξεργασίας αποβλήτων ή/και από εναλλακτικά καύσιμα. Σύμφωνα με αυτόν τον άξονα, προβλέπεται η ενεργειακή αξιοποίηση των δευτερογενών (απορριματογενών) καυσίμων και του υπολείμματος ώστε να μειωθεί στο ελάχιστο η ταφή των υπολειμμάτων. Επίσης, βάσει βέλτιστων ευρωπαϊκών πρακτικών τα εναλλακτικά καύσιμα μπορούν να αξιοποιούνται στην ενεργοβόρο βιομηχανία, αντικαθιστώντας τα παραδοσιακά ορυκτά καύσιμα.
Πρωτίστως βέβαια πρέπει να επιδιωχθεί η παύση λειτουργίας και η αποκατάσταση όλων των υφιστάμενων Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ) μέχρι το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των επικίνδυνων αποβλήτων.
Προς την κατεύθυνση αυτή η Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έχει αναπτύξει ολοκληρωμένο σχεδιασμό κλεισίματος και αποκατάστασης των ΧΑΔΑ ούτως ώστε το φαινόμενο της ανεξέλεγκτης διάθεσης να έχει εξαλειφθεί μέχρι τις αρχές του 2021 και η αποκατάσταση των ΧΑΔΑ να έχει ολοκληρωθεί το 2022.
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς ως απλοί πολίτες
Τρόποι να μειώσεις το food waste
Στην όλη γενική κατάσταση μπορεί να συμβάλλει ο καθένας μας με μικρές, καθημερινές κινήσεις. Είναι όμως σημαντικό να μειώσουμε το food waste όσο περισσότερο μπορούμε, ώστε να ελαχιστοποιήσουμε οποιαδήποτε αρνητική επίδραση προκαλεί στο περιβάλλον.
Παρακάτω φαίνονται 5 τρόποι που μπορούμε να το καταφέρουμε:
1. Προετοιμαζόμαστε από πριν
Πριν ξεκινήσουμε για το super market, φτιάχνουμε ένα πρόγραμμα γευμάτων της εβδομάδας. Σκεφτόμαστε τι θέλουμε να μαγειρέψουμε κάθε μέρα και πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα υπολείμματα τροφής. Όταν θα έχουμε προγραμματίσει τα γεύματα μας, φτιάχνουμε μια λίστα για τα ψώνια, και την ακολουθούμε κατά γράμμα!
2. Ψωνίζουμε έξυπνα
Το να ψωνίσει κανείς έξυπνα μπορεί να ακούγεται εύκολο, αλλά είναι ένας από τους σημαντικότερους τρόπους για να μειώσουμε το food waste. Προσπαθούμε λοιπόν να αποφεύγουμε την αγορά παραπάνω τροφίμων από αυτά που χρειαζόμαστε, καθώς αυτό θα οδηγήσει στο να τα πετάξουμε. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι θα πρέπει να πηγαίνουμε πιο συχνά για ψώνια και να παίρνουμε λιγότερα πράγματα κάθε φορά. Χρήσιμο θα ήταν επίσης να παίρναμε μια φωτογραφία του ψυγείου και των ραφιών μας πριν ξεκινήσουμε, ώστε να θυμόμαστε τι έχουμε.
3. Παρατηρούμε την ημερομηνία λήξης πριν αγοράσουμε ένα προϊόν
Όταν αγοράζουμε φρέσκα προϊόντα, καλό είναι να σιγουρευόμαστε ότι έχουμε αρκετό χρονικό διάστημα μέχρι τη λήξη τους, ώστε να τα χρησιμοποιήσουμε και να αποφύγουμε την οποιαδήποτε σπατάλη. Όταν το προϊόν έχει ετικέτα «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από», αποφασίζουμε μέχρι πότε μπορεί να καταναλωθεί. Οι συγκεκριμένες ετικέτες αποτελούν έναν οδηγό και αφορούν την ποιότητα και όχι την ασφάλεια. Το προϊόν θα είναι ασφαλές για κατανάλωση, αλλά μπορεί να μην έχει καλή γεύση.
4. Καταψύχουμε τα υπολείμματα τροφής
Όταν μαγειρεύουμε ένα μεγάλο γεύμα, αποθηκεύουμε τα υπολείμματα και τα καταναλώνουμε σε επόμενο χρονικό διάστημα. Καλό θα είναι να γράφουμε ετικέτες στο καθένα, ώστε να ξέρουμε πόσο καιρό βρίσκονται στο ψυγείο ή στην κατάψυξη. Έπειτα, μπορούμε αυτά να τα εντάξουμε στα καθημερινά ή εβδομαδιαία προγράμματα γευμάτων, γλιτώνοντας έτσι χρόνο και χρήματα.
5. Καιρός να ξεκινήσουμε την κομποστοποίηση
Τέλος, αν ακόμα παραμένει δύσκολη η μείωση της σπατάλης φαγητού, γιατί να μην ξεκινήσουμε να κομποστοποιούμε; Η κομποστοποίηση είναι εξαιρετικά ωφέλιμη για το περιβάλλον, αφού μειώνει το ποσοστό του food waste που θα πετάξουμε. Μειώνει επίσης και την ανάγκη για παρασιτοκτόνα και μπορεί να παράξει μικροοργανισμούς, οι οποίοι καταστρέφουν τους ρύπους και τους μετατρέπουν σε λιγότερο τοξικά χημικά.
Πηγές
